Um stofnunina gilda lög um Byggðastofnun nr. 106/1999 og reglugerð nr. 347/2000. Hlutverk Byggðastofnunar
er að efla byggð og atvinnulíf með sérstakri áherslu á jöfnun tækifæra allra landsmanna til atvinnu og búsetu. Í
samræmi við hlutverk sitt undirbýr, skipuleggur og fjármagnar stofnunin verkefni og veitir lán með það að
markmiði að treysta byggð, efla atvinnu og stuðla að nýsköpun í atvinnulífi. Stofnunin skipuleggur og vinnur að
atvinnuráðgjöf í samstarfi við landshlutasamtök sveitarfélaga, sveitarfélög og aðra haghafa. Byggðastofnun
fylgist með þróun byggðar í landinu, m.a. með gagnasöfnun og rannsóknum. Stofnunin getur gert eða látið
gera áætlanir um þróun byggðar og atvinnulífs í þeim tilgangi að treysta búsetu og atvinnu í byggðum landsins.
Með breytingum á lögum um Byggðastofnun sem tóku gildi 1. júlí 2021 bætist við hlutverk stofnunarinnar það
ákvæði að annast framkvæmd laga um póstþjónustu og hafa eftirlit með póstþjónustu eins og nánar er kveðið
á um í lögum um það efni.
Samkvæmt rekstrarreikningi nam hagnaður af rekstri stofnunarinnar 167,3 milljónum króna á árinu en til
samanburðar var 61,8 milljóna króna tap árið 2020. Eigið fé í lok desember 2021 samkvæmt
efnahagsreikningi var 3.322 milljónir króna. Eiginfjárhlutfall samkvæmt lögum um fjármálafyrirtæki var 18,17%
en var 19,12% í lok árs 2020.
Efnahagur stofnunarinnar nam í lok desember 2021, 22.049 milljónum króna og hefur hækkað um 1.764
milljónir króna frá árslokum 2020. Stærsti einstaki liðurinn á eignahlið efnahagsreiknings eru útlán til
viðskiptavina og námu þau 18.625 milljónum króna og höfðu hækkað um 1.790 milljón króna frá árslokum
2020. Handbært fé í lok desember 2021 nam 1.118 milljónum króna, en var 1.165 milljónir króna í árslok
2020. Lántökur og skuldabréfaútgáfur námu 18.160 milljónum króna og höfðu hækkað um 1.371 milljón króna
á árinu. Ný útlán á árinu 2021 námu 3.899 milljónum króna á móti 3.369 milljónum króna árið 2020.
Samkvæmt 84. gr. laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki skal eiginfjárgrunnur í heild nema að lágmarki 8% af
áhættugrunni, en í lok desember 2021 var eiginfjárhlutfall stofnunarinnar eins og að ofan greinir 18,17%.
Fjármálaeftirlit Seðlabanka Íslands (SÍ) hefur ákveðið í samræmi við heimildir sínar, samkvæmt 1. og 2. mgr.
86. gr. d laga um fjármálafyrirtæki, sveiflujöfnunarauka fyrir stofnunina auk verndunarauka skv. 86 gr. e sömu
laga. Samanlögð krafa um eiginfjárauka er í dag 2,50%. Skv. ákvörðun SÍ skal Byggðastofnun viðhalda 2,5%
verndunarauka auk 2,0% sveiflujöfnunarauka frá og með 29. september 2022. Samanlögð eiginfjárkrafa
verður því frá þeim tíma 12,50%
Málefni byggðamála, og þar á meðal Byggðastofnunar heyra undir samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið.
Skv. 3. gr. laga um Byggðastofnun skipar ráðherra á ársfundi sjö menn í stjórn Byggðastofnunar til eins árs í
senn og sjö menn til vara. Á ársfundi stofnunarinnar 6. maí 2021 skipaði samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra nýja stjórn sem sitja skal fram að næsta ársfundi en þó ekki lengur en til 1. júlí 2022. Í
stjórnina voru skipuð Magnús Björn Jónsson stjórnarformaður, Halldóra Kristín Hauksdóttir varaformaður,
Gunnar Þorgeirsson, Heiðbrá Ólafsdóttir, Karl Björnsson, Kári Gautason og María Hjálmarsdóttir. Á sama tíma
voru sjö varamenn skipaðir, þau Rannveig Ólafsdóttir, Haraldur Einarsson, Þórey Edda Elísdóttir, Lilja Björg
Ágústsdóttir, Anna Guðrún Björnsdóttir, Friðjón Einarsson og Hannes Karlsson. Þann 18. júní 2021 sagði
Rannveig Ólafsdóttir sig frá setu í stjórn sem varamaður. Ráðherra skipar formann og varaformann og
ákveður þóknun stjórnar. Fjármálaeftirlit SÍ metur hæfi stjórnarmanna skv. 52. gr. laga um fjármálafyrirtæki.
Á árinu 2021 hélt stjórnin 10 stjórnarfundi. Flestir fundirnir hafa verði haldnir sem fjarfundir vegna áhrifa
COVID-19. Eru fundargerðir stjórnar birtar jafnframt á heimasíðu stofnunarinnar, en úr þeim útgáfum eru
fjarlægðar allar upplýsingar sem falla undir 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki nr. 161/2002.
Á fundi stjórnar í júní 2021 samþykkti hún stjórnarháttaryfirlýsingu Byggðastofnunar og er hún birt á heimasíðu
stofnunarinnar byggdastofnun.is.
Í 4. gr. laga um Byggðastofnun er nánar kveðið á um verkefni stjórnar. Stjórn hefur sett sér reglur um störf sín
og voru þær síðast endurskoðaðar 15. júní 2021.
Á fundi stjórnar 19. febrúar 2021 samþykkti stjórn breytingu á verklagsreglum um útlánastarfsemi. Helstu
breytingar á verklagsreglunum lúta að auknum heimildum lánanefndar til lánveitinga án samþykkis stjórnar auk
sölu fullnustueigna og hlutafjár.
Stjórn Byggðastofnunar leitast við að viðhalda góðum stjórnunarháttum og hefur sett sér reglur um störf
stjórnar auk siðareglna fyrir starfsfólk og stjórn. Þá hafa verið settar starfsreglur fyrir endurskoðunarnefnd og
stjórn hefur skilgreint hlutverk regluvarðar. Hjá stofnuninni starfar lánanefnd sem fjallar um allar lánsumsóknir,
sölu fullnustueigna og hlutafjár auk þess að gera tillögu til stjórnar um sölu hlutabréfa, fullnustueigna og
afgreiðslu lánamála yfir sínum heimildamörkum. Þá eru til staðar hjá stofnuninni aflamarksnefnd,
áhættumatsnefnd, og öryggisnefnd sem settar hafa verið verklagsreglur um. Verklagsreglur um
útlánastarfsemi, fjármála- og eignaumsýslu hafa verið uppfærðar reglulega og í þeim er m.a. kveðið á um
heimildir lánanefndar. Voru reglurnar síðast uppfærðar og samþykktar af stjórn á fundi hennar 19. febrúar
2021.
Í umboði stjórnar starfar endurskoðunarnefnd sem hefur lögbundið eftirlitshlutverk með endurskoðun
stofnunarinnar. Endurskoðunarnefnd skal aðstoða stjórn við að uppfylla skyldur sínar með því að starfa sem
óháður og hlutlægur aðili sem hefur eftirlit með reikningsskilaferli stofnunarinnar og innra eftirliti hennar ásamt
störfum ytri og innri endurskoðenda stofnunarinnar eins og nánar er tilgreint í verklagsreglum hennar og í
samræmi við 108. gr. b. laga nr. 3/2006 um ársreikninga.
Stjórn ber ábyrgð á skipun endurskoðunarnefndar og skal nefndin svara beint til stjórnar. Hún skal skipuð
þremur aðilum eigi síðar en mánuði eftir aðalfund. Nefndarmenn skulu vera óháðir endurskoðanda eða
endurskoðendum Byggðastofnunar og meirihluti nefndarmanna skal jafnframt vera óháður Byggðastofnun. Á
fundi stjórnar 15. júní 2021 voru Ragna Hjartardóttir, Halldóra Kristín Hauksdóttir og Kristbjörg Kristbergsdóttir
skipaðar í endurskoðunarnefnd Byggðastofnunar til eins árs og María Hjálmarsdóttir til vara.
Stjórn skipar regluvörð samkvæmt erindisbréfi og kemur regluvörður að lágmarki einu sinni á ári fyrir stjórn og
kynnir skýrslu um þau málefni sem undir starfssvið hans heyra. Þá hefur stjórn einnig skipað
persónuverndarfulltrúa skv. erindisbréfi.
Ríkisendurskoðun ber ábyrgð á endurskoðun Byggðastofnunar skv. 4. gr. laga um Ríkisendurskoðun og
endurskoðun ríkisreikninga nr. 46/2016. Ríkisendurskoðun fól PricewaterhouseCoopers ehf. í kjölfar útboðs
að sjá um endurskoðun á ársreikningi Byggðastofnunar í umboði sínu rekstrarárin 2018-2024.
Byggðastofnun er undanþegin rekstri á innri endurskoðunardeild skv. ákvörðun Fjármálaeftirlitsins frá árinu
2012. Árið 2016, í kjölfar útboðs, samdi Byggðastofnun við KPMG um að sjá um innri endurskoðun
Byggðastofnunar á árunum 2016-2020. Árið 2020 var samningurinn við KPMG framlengdur til ársins 2025.
Verkefni forstjóra eru nánar tilgreind í 5. gr. laga um Byggðastofnun og í erindisbréfi ráðherra.
Stofnunin skiptist í fjögur svið, fyrirtækjasvið, lögfræðisvið, rekstrarsvið og þróunarsvið. Fjöldi starfsmanna í
lok desember var 24 í jafnmörgum stöðugildum.